ست‌العرب بنت محمد بخاری صالحیسِتُّ العرب بنت محمدبن فخرالدین بخاری صالحی ،بانو ی محدّثۀ حنبلی اهل دمشق در قرن هفتم و هشتم می باشد. ۱ - بیوگرافی ست العربوی در حدود سال ۶۸۷ در خانواده‌ای اهل علم متولد شد. [۱]
ابوبکربن احمدبن قاضی‌شبهه، تاریخ ابن‌قاضی شبهه، ج۳، ص۲۸۸، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۹۴.
[۲]
صالح یوسف معتوق، جهود المرأه فی روایه الحدیث، ج۱، ص۲۹۸، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
پدر و جدش از راویان حدیث بودند. [۳]
محمدبن علی ابن‌طولون، القلائد الجوهریه فی تاریخ الصالحیه، ج۲، ص۴۲۴، چاپ محمداحمد دهمان، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۰.
[۴]
صالح یوسف معتوق، جهود المرأه فی روایه الحدیث، ج۱، ص۲۹۸ـ۲۹۹، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
۲ - تحصیلات علمی ست العربستالعرب در آغاز از جد خود و نیز از عبدالرحمان‌بن زین بهره علمی برد. [۵]
محمدبن رافع سلامی، الوفیات، ج۲، ص۳۰۵، چاپ صالح مهدی عباسی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۶]
ابوبکربن احمدبن قاضی‌شبهه، تاریخ ابن‌قاضی شبهه، ج۳، ص۲۸۸، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۹۴.
[۷]
ابراهیم‌بن محمد ابن‌مفلح، المقصد الارشد فی ذکر اصحاب الامام احمد، ج۱، ص۴۳۴، چاپ عبدالرحمان‌بن سلیمان عثیمین، ریاض ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
اگر چه نام پدر او در میان استادانش ذکر نشده، اما یوسف مَعْتوق [۸]
صالح یوسف معتوق، جهود المرأه فی روایه الحدیث، ج۱، ص۳۰۰، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
برآن است که ست‌العرب نزد پدر خود نیز شاگردی کرده است.۳ - نقل حدیث ست العربوی احادیث بسیاری روایت کرده و کتابها و اجزای حدیثی فراوانی در اختیار داشته است. [۹]
ابن‌حجر عسقلانی، الدرر الکامنه فی اعیان المائه الثامنه، ج۲، ص۱۲۷، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
۴ - ناقلان حدیث از ست العربهمچنین بسیاری از محدّثان از وی حدیث نقل کرده‌اند، از جمله حافظ عبدالرحیم عراقی ، شمس‌الدین ابن‌جزری ، شهاب‌الدین ابن‌رجب و هیثمی [۱۰]
ولی‌الدین احمدبن عبدالرحیم عراقی، الذیل علی العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۱۴۹، چاپ صالح مهدی عباس، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
[۱۱]
ابوبکربن احمدبن قاضی‌شبهه، تاریخ ابن‌قاضی شبهه، ج۳، ص۲۸۸، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۹۴.
[۱۲]
محمدبن علی ابن‌طولون، القلائد الجوهریه فی تاریخ الصالحیه، ج۲، ص۴۲۴، چاپ محمداحمد دهمان، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۰.
[۱۳]
محمدبن عبداللّه نجدی مکی، السحب الوابله علی ضرائح الحنابله، ج۳، ص۱۲۱۸، چاپ بکربن عبداللّه ابوزید و عبدالرحمان‌بن سلیمان عثیمین، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۶.
[۱۴]
صالح یوسف معتوق، جهود المرأه فی روایه الحدیث، ج۱، ص۳۰۱ـ۳۰۴، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
۵ - پیروی ست العرب از احمد بن حنبلستالعرب در فقه پیرو احمدبن حنبل بود، چنان‌که نام او در کتابهای شرح‌حال حنبلیان آمده است. [۱۵]
ابراهیم‌بن محمد ابن‌مفلح، المقصد الارشد فی ذکر اصحاب الامام احمد، ج۱، ص۴۳۳ـ۴۳۵، چاپ عبدالرحمان‌بن سلیمان عثیمین، ریاض ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۶]
محمدبن عبداللّه نجدی مکی، السحب الوابله علی ضرائح الحنابله، ج۳، ص۱۲۱۷ـ۱۲۱۸، چاپ بکربن عبداللّه ابوزید و عبدالرحمان‌بن سلیمان عثیمین، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۶.
۶ - القاب ست العربستالعرب را با اوصافی چون شیخه، صالحه، مُسنِده و مُکثره ستوده‌اند. محدّثان برای شنیدن حدیث به سوی وی سفر می‌کردند. [۱۷]
ولی‌الدین احمدبن عبدالرحیم عراقی، الذیل علی العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۱۹۹، چاپ صالح مهدی عباس، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
[۱۸]
محمدبن علی ابن‌طولون، القلائد الجوهریه فی تاریخ الصالحیه، ج۲، ص۴۲۴، چاپ محمداحمد دهمان، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۰.
همسر وی، ابوالحسن علی‌بن محمد ارموی ، نیز از مشایخ حدیث و استاد عبدالرحیم عراقی بوده است. [۱۹]
عبدالرحیم عراقی، کتاب الاربعین العشاریه، ج۱، ص۱۴۹، چاپ عبداللّه بدر، بیروت ۱۴۱۳.
۷ - تارخ و محل وفات ست العربستالعرب، پس از عمری طولانی، در سال ۷۶۷ وفات یافت و در دامنه کوه قاسیون، در دمشق ، به خاک سپرده شد. [۲۰]
محمدبن رافع سلامی، الوفیات، ج۲، ص۳۰۴ـ۳۰۵، چاپ صالح مهدی عباسی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۲۱]
محمدبن علی ابن‌طولون، القلائد الجوهریه فی تاریخ الصالحیه، ج۲، ص۴۲۴، چاپ محمداحمد دهمان، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۰.
________________________________________ منابع : (۱) ابن‌حجر عسقلانی، الدرر الکامنه فی اعیان المائه الثامنه، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳. (۲) محمدبن علی ابن‌طولون، القلائد الجوهریه فی تاریخ الصالحیه، چاپ محمداحمد دهمان، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۰. (۳) ابوبکربن احمدبن قاضی‌شبهه، تاریخ ابن‌قاضی شبهه، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۹۴. (۴) محمدبن رافع سلامی، الوفیات، چاپ صالح مهدی عباسی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲. (۵) عبدالرحیم عراقی، کتاب الاربعین العشاریه، چاپ عبداللّه بدر، بیروت ۱۴۱۳. (۶) ولی‌الدین احمدبن عبدالرحیم عراقی، الذیل علی العبر فی خبر من غبر، چاپ صالح مهدی عباس، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹. (۷) محمدبن عبداللّه نجدی مکی، السحب الوابله علی ضرائح الحنابله، چاپ بکربن عبداللّه ابوزید و عبدالرحمان‌بن سلیمان عثیمین، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۶. (۸) صالح یوسف معتوق، جهود المرأه فی روایه الحدیث، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷. (۹) ابراهیم‌بن محمد ابن‌مفلح، المقصد الارشد فی ذکر اصحاب الامام احمد، چاپ عبدالرحمان‌بن سلیمان عثیمین، ریاض ۱۴۱۰/۱۹۹۰؛ ` ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «سِتُّ العرب بنت محمدبن فخرالدین بخاری صالحی»، شماره ۵۴۴۶. |